Fijnstof, Fijnstofmeters en Luchtreinigers
gezondheidseffecten, regelgeving, fijnstof meten, luchtreiniging

Bij het indelen van fijnstof in soorten wordt onderscheid gemaakt in grootte van de deeltjes:

• PM10: deeltjes met een aerodynamische diameter kleiner dan 10 micrometer (0,01 mm)
• PM2,5: deeltjes met een aerodynamische diameter kleiner dan 2,5µm (0,0025 mm)
• PM0,1: deeltjes met een aerodynamische diameter kleiner dan 0,1µm (0,0001 mm = 100 nm = ultrafijnstof)
  

Wat zijn de effecten van fijnstof op de gezondheid?

De lucht van huizen, bedrijven, scholen of praktijkruimtes zijn vervuild met chemicaliën, organische stoffen en micro-organismen, zoals bacteriën. De neus, keel en longen worstelen elke dag met deze luchtvervuilers. Deze lucht kan hoofdpijn, rode ogen, duizeligheid, vermoeidheid en andere kwalen veroorzaken. Eén op de drie mensen heeft wel te maken met allergieën zoals astma, andere vormen van ademhalingsproblemen of het "sick building syndrome". Astma is de grootste veroorzaker van ademhalingsproblemen bij kinderen. Het is bekend dat gezondheidsschade vooral optreedt door de kleinere fractie van de deeltjesgrootteverdeling: de PM2,5. Deze deeltjes dringen het diepst door in de longen en richten de meeste schade aan. Deze fractie wordt ook voor een groter deel door mensen veroorzaakt, vooral door wegverkeer en scheepvaart.

Wat betreft de deeltjesgrootte wordt onderscheid gemaakt tussen de inhaleerbare fractie: het deel van het aanwezige stof dat kan worden ingeademd via mond en/of neus, de thoracale fractie: is dat deel van het aanwezige stof dat verder dan het strottenhoofd kan doordringen, en de respirabele fractie: is dat deel van het inhaleerbare stof dat kan doordringen tot in de longblaasjes.

Het is niet duidelijk wat het effect is van de chemische samenstelling op de grootte van de gezondheidsschade. Niet alle fijnstof is schadelijk. Zeezout kan ook als fijnstof in de lucht zitten; als dat je longen binnendringt is dat geen probleem, het lost op en wordt in het lichaam opgenomen. Sommige mensen zijn gevoeliger voor fijnstof dan anderen; het is niet op voorhand aan te geven welke mensen schade zullen lijden. Het is wel aannemelijk dat bij een hogere blootstellingconcentratie en bij een grotere gevoeligheid het gezondheidsrisico groter is. Kwetsbare groepen zijn met name ouderen en personen met hart-, vaat- of longaandoeningen.

De kleine zwevende deeltjes komen bij inademing in de longen terecht. Deeltjes groter dan 10 micrometer (µm) worden door de trilharen in de luchtwegen opgevangen en uitgescheiden via het slijmvlies. In de longen treedt schade op, maar het mechanisme waardoor dit gebeurt is niet precies bekend. De hypothese is dat de kleine deeltjes (kleiner dan 10 micrometer) ontstekingsreacties veroorzaken en de zuurstofopname bemoeilijken. Deze ontstekingsreacties, waarbij radicalen vrijkomen, zijn schadelijk voor het hart. Mogelijk zorgt fijnstof er ook voor dat het bloed viskeuzer wordt, waardoor de kans op een hartinfarct toeneemt. Er zijn neurologische effecten van fijnstof gevonden, waardoor bijvoorbeeld de hartspierfunctie negatief kan worden beïnvloed. Tenslotte worden radicalen geassocieerd met vervroegde veroudering. Bij mensen met luchtwegaandoeningen en hart- en vaatziekten verergert chronische blootstelling aan fijnstof hun symptomen en het belemmert de ontwikkeling van de longen bij kinderen.

Wat is de herkomst van fijnstof en hoe word je eraan blootgesteld?

In Nederland overschrijden de concentraties fijnstof vooral de normen binnen 100 meter van een drukke snelweg, of binnen 50 meter van een drukke stedelijke weg. In grote gemeenten in Nederland wordt hierdoor tot 10% van de bevolking aan te veel fijnstof blootgesteld. In gemeentes met veel industrie, drukke wegen, havens en in enkele landbouwgebieden in Noord-Brabant en Limburg komen de meeste overschrijdingen voor.

Door de snelle innovatie op het gebied van ICT en de ontwikkeling van goedkope sensoren, wordt steeds vaker de kwaliteit van de leefomgeving gemeten, ook door burgermetingen. Bij het RIVM onderzoeken ze op welke manier ze nieuwe sensordata kunnen gaan gebruiken om de leefomgeving te monitoren. Ze hebben het dataportaal 'Samen Meten' opgezet. Het is een experimentele omgeving en de meetgegevens zijn indicatief. Het is niet altijd bekend hoe goed de meetgegevens van de sensoren zijn. Ze geven mede daarom een kwalitatief/indicatief beeld van de situatie. Meetonzekerheden kunnen negatieve concentraties opleveren.

Houtrook is een grote bron van overlast!

Stichting Houtrookvrij ijvert voor het vermijden van overlast en uitstoot van gevaarlijke stoffen als gevolg van het gebruik van houtkachels, allesbranders, open haarden, vuurkorven, BBQ’s en aanverwante installaties binnenshuis en in de open lucht. Burgers hebben recht op schone en gezonde lucht in en rond de woning. Van de overheid wordt verwacht dat zij dit recht waarborgt.

Tijdens het congres 'Houtstook & gezondheid: problemen voorkomen', is de toolkit ‘Houtstook door particulieren, hoe voorkom je overlast’ gepresenteerd. Deze toolkit bevat niet alleen stappenplannen voor de stoker, de gehinderde burger, de gemeente en de GGD, maar ook stooktips, een checklist voor controles en achtergrondinformatie.

De GGD heeft een rapport gepubliceerd met de titel: 'Overlast door houtrook; onderzoek naar het meten van fijnstof als hulpmiddel bij het beoordelen van klachten over houtstook'. De GGD heeft hierbij onder andere een Dylos fijnstofmeter ingezet. Het is jammer dat zij niet goed zijn geïnformeerd over het interpreteren van de meetgegevens, anders hadden ze kunnen concluderen dat de Dylos fijnstofmeter als hulpmiddel geschikt is om op een objectieve wijze houtrookrookoverlast vast te stellen.

GGD Utrecht heeft een artikel gepubliceerd over houtkachels, openhaarden en gezondheidsklachten door houtrook. Wat kunt u zelf doen om stookhinder te verminderen? Wat kunt u doen als u stookhinder ervaart? Wat is de rol van de GGD?

Regelgeving Het is onbegrijpelijk dat diverse richtlijnen voor fijnstof in microgram per m3 zijn vastgesteld, terwijl dit vrijwel niet real-time en op een goedkope manier te meten is. Het is gemakkelijker en goedkoper om het aantal deeltjes per volume-eenheid te meten. Dit kan met een zogenaamde deeltjesteller ('particle counter'). In de praktijk wordt vaak met deeltjestellers gemeten en wordt met een conversiefactor gewerkt om de aantallen om te rekenen naar massa. De conversiefactor hangt samen met het soortelijk gewicht, dat voor elk type stof anders kan zijn. Voor operatiekamers en cleanrooms zijn de richtlijnen voor fijnstof al wel in aantallen deeltjes vastgelegd. (ISO 14644) Sinds juni 2008 is een EU-richtlijn 'Luchtkwaliteit' van kracht geworden voor fijne stofdeeltjes met een diameter kleiner dan 2,5μm (PM2,5) en10 μm (PM10). Deze normen gelden sinds 2015. Grenswaarden worden in de praktijk gehanteerd door overheid én bedrijfsleven bij de toetsing van blootstellingsniveaus aan schadelijke stoffen en bij de beoordeling van de arbeidsomstandigheden. Hoe groter de gezondheidsrisico’s van blootstelling op de werkplek zijn, des te strenger (lager) de normen ter beperking van de blootstelling. Op de website Databank Grenswaarden Stoffen op de Werkplek (GSW) kunt u (via de stofnaam of het CAS-nummer) per stof opzoeken wat de huidige wettelijke grenswaarde is. Veelvoorkomende stoffen die met een fijnstofmeter gemeten kunnen worden zijn, o.a. kwartsstof, graanstof, houtstof en lasrook.

Milieudefensie: 'We hebben recht op gezonde lucht'

Milieudefensie stelt dat gezonde lucht een mensenrecht is. Maar de lucht die we in Nederland inademen is nog helemaal niet gezond. Terwijl de oplossing zo simpel is: meer ruimte voor duurzaam vervoer.

Op 7 september 2017 heeft de rechter Milieudefensie volledig in het gelijk gesteld: de overheid moet de luchtkwaliteit zo snel mogelijk verbeteren. Goed nieuws, want Nederland voldoet nog steeds niet overal aan de Europese wetten en normen. De overheid is in hoger beroep gegaan tegen een deel van de uitspraak. Heel teleurstellend, maar ondertussen moet de Staat wel aan de slag.

Op 14 november 2017 vond de volgende rechtszaak al weer plaats. In die rechtszaak eist Milieudefensie niet alleen dat de Nederlandse Staat zich aan de wet houdt, maar dat de Staat ook ons mensenrecht op gezondheid respecteert. Daarvoor zijn maatregelen nodig die verder gaan dan Europa voorschrijft: 'we willen dat Nederland de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie opvolgt'. Die adviezen zijn maar liefst twee keer zo streng als de Europese normen. In het vonnis van 27 december 2017 bleek de rechtbank daar niets in te zien. De rechter was het met Milieudefensie eens dat Nederland niet voldoet aan de Europese wet voor luchtkwaliteit. Toch valt de overheid niets te verwijten, vond de rechter. De overheid hoeft niet eens harder aan de slag om aan de slappe Europese wet te voldoen. Dat vindt Milieudefensie onbegrijpelijk en daarom gaan ze in hoger beroep tegen de uitspraak.

Meer informatie over de rechtszaak vind je hier.

Wat kun je met een fijnstofmeter doen? METEN=WETEN!

• Buitenluchtkwaliteit en luchtemissies meten en monitoren
• Fijnstofmetingen uitvoeren in woningen, scholen, kinderdagverblijven, kantoren en productieruimten in het kader van luchtkwaliteitonderzoek
• De effectiviteit van luchtreinigers, luchtfilters en afzuiginstallaties bepalen
• De effectiviteit bepalen van Airmaster tapijt van Desso (Desso stelt dat met Airmaster tapijt 8 keer minder fijnstof in de lucht zit dan met een harde vloer)
• De effectiviteit van reparaties aan klanten rapporteren
• Deeltjesbronnen opsporen
  
  

Hoe werkt een fijnstofmeter? Een fijnstofmeter/deeltjesteller werkt op basis van het principe 'light scattering' of 'light blocking'. De lucht wordt middels een ventilator door een meetkamer gevoerd. Een laserstraal verlicht de deeltjes. Het licht dat in contact komt met een deeltje wordt geabsorbeerd of verstrooid in specifieke richtingen. De richting van verstrooiing is kenmerkend voor de afmeting van het deeltje, waardoor de deeltjesteller in staat is het aantal deeltjes van een specifieke grootte te bepalen.

Fijnstof meten met gravimetrische methode

Het is in principe eenvoudig om de hoeveelheid fijnstof in de lucht te meten. Leidt een bepaalde hoeveelheid lucht door een filter en het stof in de lucht zal op het filter achterblijven. Meet de toename van het gewicht van de filter en bereken de stofconcentratie in lucht. Dit principe wordt al zeer lange tijd zo toegepast. Deze methode heeft wel een nadeel, het is namelijk een semiautomatische methode. Dit houdt in dat de monsterneming, lees het zuigen van lucht door een filter, automatisch verloopt. Ook het na zekere tijd verwisselen van het filter in het apparaat kan automatisch uitgevoerd worden. Er zal echter wel met enige regelmaat iemand naar het apparaat toe moeten om de bezogen filters op te halen en nieuwe filters te installeren. Vervolgens kunnen de bezogen filters in het laboratorium gewogen worden. De logistiek en de weging vormen het niet-automatische deel van de procedure. De uiteindelijke meting is gebaseerd op wegen; reden dat deze methode daarom ook wel een gravimetrische methode wordt genoemd. Bemonstering gebeurt gewoonlijk op dagbasis. Het gevolg is dus ook dat op deze wijze een daggemiddelde (stof)concentratie wordt verkregen.

Fijnstof meten met een deeltjesteller = Dylos fijnstofmeter Een alternatieve en veel goedkopere methode om fijnstof te meten is het aantal fijnstofdeeltjes te bepalen in plaats van het gewicht van het totaal aantal deeltjes. Hoe kleiner de deeltjes des te minder deze bijdragen aan het totale gewicht, terwijl de deeltjes schadelijker zijn naarmate ze kleiner zijn. Om die reden is het dan ook beter om het aantal deeltjes te tellen. Een zogenaamde deeltjesteller telt met behulp van een laser zéér nauwkeurig het aantal fijnstofdeeltjes. Dylos heeft een algoritme ontwikkeld om het aantal deeltjes om te rekenen naar microgram. Hierbij is rekening gehouden met de deeltjesgrootteverdeling. Omdat niet alle deeltjes dezelfde soortelijke massa hebben is het mogelijk om een correctiefactor in te stellen. Een groot voordeel van deze methode is dat je de metingen 'real-time' kunt uitvoeren. Bestaande hoogwaardige deeltjestellers (bijv. DustTrak) kosten tussen € 3.000 - € 10.000. Deze fijnstofmeters worden enkel door meetprofessionals gebruikt vanwege de hoge aanschafkosten. Dylos is de eerste producent die een hoogwaardige, betrouwbare, betaalbare én gebruiksvriendelijke fijnstofmeter ('deeltjesteller') heeft ontwikkeld met een dubbel meetbereik voor: PM2,5: fijnstof, bacteriën, schimmelsporen, tabaksrook, roet, smog, etc. PM10: grofstof, pollen, grotere bacteriën, plantsporen, huisstofmijt, kwartsstof, etc.

Fresh Air Soltutions B.V. is de exclusieve distributeur van Dylos fijnstofmeters voor de BENELUX.

Goedkope fijnstofmeters vallen in de categorie 'gadgets'

Op internet worden diverse goedkope (<€200) luchtkwaliteitsmeters aangeboden die claimen fijnstof (PM2,5/PM10) te meten. Dit zijn multimeters die naast fijnstof ook temperatuur, relatieve luchtvochtigheid en soms vluchtige organische stoffen (VOS) meten. Deze meters vallen wat ons betreft in de categorie 'gadgets' en geven zeker wat de fijnstofconcentratie betreft géén betrouwbare waarden.

Om nauwkeurig fijnstof te meten heb je een hoogwaardige laser en detector nodig én een uitgekiende luchtstroom om zo nauwkeurig mogelijk de hoeveelheid fijnstof deeltjes per kubieke meter (m3) te meten. Je hebt hier een ventilator of luchtpomp voor nodig. De goedkope fijnstofmeters hebben deze niet en zijn niet gekalibreerd.

'GEZONDE LUCHT' IS SCHOON ÉN FRIS! Gezonde lucht is schoon én fris. Schone lucht betekent dat de lucht vrij is van schadelijke deeltjes, zoals fijnstof, bacteriën, pollen, rook, etc. Men spreekt van frisse lucht als er voldoende wordt geventileerd. De mate van frisheid hangt samen met de hoeveelheid CO2 in de ruimte. Mensen ademen zuurstof (O2) in en kooldioxide (CO2) uit. De CO2-concentratie in de lucht hangt samen met door het menselijk lichaam afgegeven verontreinigingen en ziektekiemen en is daarom een goede indicator voor de binnenluchtkwaliteit. Hoe hoger de CO2-concentratie des te slechter de luchtkwaliteit. Een CO2 meter maakt de ventilatiebehoefte zichtbaar. Gezonde lucht is belangrijk voor optimale prestaties en het voorkomen van gezondheidsklachten.

Sinds begin 2010 zijn wij exclusief distributeur van het Zweedse bedrijf SenseAir en richten wij ons op de verkoop van CO2 meters aan kinderdagverblijven, scholen, kantoren en woningen. Afgelopen jaren hebben wij er duizenden verkocht! Wij hebben een hele website gewijd aan 'Frisse Lucht': www.co2-meters.nl. Op deze website kunt u uitgebreide informatie vinden over de veelvoorkomende ventilatieproblematiek op diverse locaties én u kunt online diverse CO2 meters bestellen.